Osmanlıdan boşalan cağrafyada bugün otuza yakın devlet yaşamaktadır. Bu topraklarda bir çırpıda sayılamayacak kadar, çeşitli dil ve dinde millet yaşıyordu. Bu beraberlik altı asırdan fazla sürmüştü.
Canlılarda olduğu gibi devletlerin de belli bir ömrü vardır. Ömrünü tamamlayan tarih sahnesinden ayrılır. Ayrılanların bazıları hemen unutulur bazıları ise unutulmaz; hatta ona hasret her gün daha da artarak devam eder. İşte Osmanlı Devleti böyleydi. Yıkılışının üzerinden neredeyse bir asır geçmesine rağmen unutulmadı, gündemden hiç düşmedi...
GAYE İNSANLIĞA HİZMET
İdaresi altında bulunan milletler bugün bile hâlâ Osmanlıdan sitayişle bahsetmektedirler. Yıllardır araştırmacılar bu işin sırrını çözmek için uğraşmaktadırlar. Bazı devletler de, çeşitli projelerle (Büyük Orta Doğu Projesi gibi) Osmanlıyı taklit etmeye çalışmaktadırlar. Tabii ki taklit hiçbir zaman gerçeği gibi olmaz. En önemlisi niyet farkı. Taklitçilerin niyetleri malum. Osmanlının ise; idaresi altındaki insanları sömürme, onların tabii gelirlerine el koyma gibi bir gayesi yoktu. Tek gayesi vardı o da; insanlığa hizmet.
İdaresine aldığı milletler de bunu bilirlerdi. Osmanlıdan kendilerine, inançlarına bir zarar gelmeyeceğinden emin idiler. Osmanlıda tam bir din ve vicdan hürriyeti vardı. Hiçbir din mensubu zorla Müslüman yapılmazdı. Kendi takdirlerine bırakılırdı.
Osmanlı sadece örnek bir hayat sunardı. Osmanlı, himayesindeki yerli halka, gerek inançları ve töreleri, gerekse daha geniş ifadesi ile kültürleri üzerinde herhangi bir baskı uygulanmamıştı. Aksine tam bir inanç hürriyeti hakimdi. Çünkü, İslamiyetin, Dine girmede zorlama yoktur prensibine Osmanlılar sadık kalıyorlardı. Kimse Müslüman olmaya zorlanmıyordu. Yaptıkları tek şey; yerli halk arasına Müslüman Türklerin getirilerek yerleştirilmesi, kendi inançlarının gereğini en arı ve duru haliyle yaşamak suretiyle onlara bir alternatif sunmaları idi.
Bu şekilde, yerli halk, kendi hayat tarzları ile Müslüman Türklerin hayat tarzlarını görüp, mukayese yapabilme fırsatına sahip kılınmış oluyorlardı.
Ömrü Osmanlı tarihini incelemekle geçmiş bir ilim adamı böyle söylerse; tarih kitaplarının dışında tarih bilgisi olmayan zavallıların ileri geri konuşanlarının ne kadar büyük bir hezeyan içinde olduklarını gösterir. Osmanlı İmparatorluğunun bu kadar uzun süre hayatta kalmasını yabancı ilim adamları şuna bağlıyorlar:
Roma İmparatorluğunun Yükseliş ve Çöküşü adlı kitabıyla tanınan ünlü tarihçi Gibbons şöyle diyor: Osmanlıların hoşgörüleri, ister siyâset, ister hâlis insaniyet neticesiyle meydana gelmiş olsun, Osmanlıların, yeni zaman içinde milliyetlerini tesis ederken dînî, hürriyet ilkesini siyâsetinin temel taşı olarak kabul eden ilk millet olduğu îtiraz kabul etmez bir durumdur. Hıristiyan dünyâsındaki, ardı arkası kesilmeyen Yahûdi katliamları ve engizisyona rağmen, Osmanlıların idâresi altındaki Hıristiyanlar ve diğer dinlerdeki milletler korkusuz bir şekilde ahenk ve uyum içerisinde yaşıyorlardı...
TANITIMDA MODEL ÖNEMLİ!
Osmanlıda devletin hizmetinde örnek aileler vardı. Bunlar, tasavvuf büyüklerinin sohbetlerinde, dergahlarda yetişmiş kimselerdi. Dinimizin güzel ahlâkı ile bezenmişlerdi. Hâl ile, söz ile, yaşayışları ile örnek kimselerdi. İslamiyeti yaymak için kendilerini adamışlardı. Osmanlı yeni bir yer fethettiğinde bunları oraya yerleştirirdi. Bunlar model ailelerdi. Zamanla diğer din mensupları bunların güzel ahlâkına özenir kendiliğinden Müslüman olurlardı. Balkanlar bu şekilde Müslümanlaşmıştı. Bunun içindir ki, lisân-ı hâl, lisân-ı kalden entaktır demişlerdir. Yani; hâl ve hareket ile yapılan, söz ile yapılandan üstündür, demektir.
Osmanlının başarısı İslama sımsıkı sarılmalarının neticesidir. Osmanlının başarısını başka yerde arayan yanlış adreste olduğunu bilmelidir!
Mehmet Oruç
Canlılarda olduğu gibi devletlerin de belli bir ömrü vardır. Ömrünü tamamlayan tarih sahnesinden ayrılır. Ayrılanların bazıları hemen unutulur bazıları ise unutulmaz; hatta ona hasret her gün daha da artarak devam eder. İşte Osmanlı Devleti böyleydi. Yıkılışının üzerinden neredeyse bir asır geçmesine rağmen unutulmadı, gündemden hiç düşmedi...
GAYE İNSANLIĞA HİZMET
İdaresi altında bulunan milletler bugün bile hâlâ Osmanlıdan sitayişle bahsetmektedirler. Yıllardır araştırmacılar bu işin sırrını çözmek için uğraşmaktadırlar. Bazı devletler de, çeşitli projelerle (Büyük Orta Doğu Projesi gibi) Osmanlıyı taklit etmeye çalışmaktadırlar. Tabii ki taklit hiçbir zaman gerçeği gibi olmaz. En önemlisi niyet farkı. Taklitçilerin niyetleri malum. Osmanlının ise; idaresi altındaki insanları sömürme, onların tabii gelirlerine el koyma gibi bir gayesi yoktu. Tek gayesi vardı o da; insanlığa hizmet.
İdaresine aldığı milletler de bunu bilirlerdi. Osmanlıdan kendilerine, inançlarına bir zarar gelmeyeceğinden emin idiler. Osmanlıda tam bir din ve vicdan hürriyeti vardı. Hiçbir din mensubu zorla Müslüman yapılmazdı. Kendi takdirlerine bırakılırdı.
Osmanlı sadece örnek bir hayat sunardı. Osmanlı, himayesindeki yerli halka, gerek inançları ve töreleri, gerekse daha geniş ifadesi ile kültürleri üzerinde herhangi bir baskı uygulanmamıştı. Aksine tam bir inanç hürriyeti hakimdi. Çünkü, İslamiyetin, Dine girmede zorlama yoktur prensibine Osmanlılar sadık kalıyorlardı. Kimse Müslüman olmaya zorlanmıyordu. Yaptıkları tek şey; yerli halk arasına Müslüman Türklerin getirilerek yerleştirilmesi, kendi inançlarının gereğini en arı ve duru haliyle yaşamak suretiyle onlara bir alternatif sunmaları idi.
Bu şekilde, yerli halk, kendi hayat tarzları ile Müslüman Türklerin hayat tarzlarını görüp, mukayese yapabilme fırsatına sahip kılınmış oluyorlardı.
Ömrü Osmanlı tarihini incelemekle geçmiş bir ilim adamı böyle söylerse; tarih kitaplarının dışında tarih bilgisi olmayan zavallıların ileri geri konuşanlarının ne kadar büyük bir hezeyan içinde olduklarını gösterir. Osmanlı İmparatorluğunun bu kadar uzun süre hayatta kalmasını yabancı ilim adamları şuna bağlıyorlar:
Roma İmparatorluğunun Yükseliş ve Çöküşü adlı kitabıyla tanınan ünlü tarihçi Gibbons şöyle diyor: Osmanlıların hoşgörüleri, ister siyâset, ister hâlis insaniyet neticesiyle meydana gelmiş olsun, Osmanlıların, yeni zaman içinde milliyetlerini tesis ederken dînî, hürriyet ilkesini siyâsetinin temel taşı olarak kabul eden ilk millet olduğu îtiraz kabul etmez bir durumdur. Hıristiyan dünyâsındaki, ardı arkası kesilmeyen Yahûdi katliamları ve engizisyona rağmen, Osmanlıların idâresi altındaki Hıristiyanlar ve diğer dinlerdeki milletler korkusuz bir şekilde ahenk ve uyum içerisinde yaşıyorlardı...
TANITIMDA MODEL ÖNEMLİ!
Osmanlıda devletin hizmetinde örnek aileler vardı. Bunlar, tasavvuf büyüklerinin sohbetlerinde, dergahlarda yetişmiş kimselerdi. Dinimizin güzel ahlâkı ile bezenmişlerdi. Hâl ile, söz ile, yaşayışları ile örnek kimselerdi. İslamiyeti yaymak için kendilerini adamışlardı. Osmanlı yeni bir yer fethettiğinde bunları oraya yerleştirirdi. Bunlar model ailelerdi. Zamanla diğer din mensupları bunların güzel ahlâkına özenir kendiliğinden Müslüman olurlardı. Balkanlar bu şekilde Müslümanlaşmıştı. Bunun içindir ki, lisân-ı hâl, lisân-ı kalden entaktır demişlerdir. Yani; hâl ve hareket ile yapılan, söz ile yapılandan üstündür, demektir.
Osmanlının başarısı İslama sımsıkı sarılmalarının neticesidir. Osmanlının başarısını başka yerde arayan yanlış adreste olduğunu bilmelidir!
Mehmet Oruç
