İslamdan İlham Alan 8 Sanat
İslami Sanatlar; İslam coğrafyasında üretilen, İslam kültürünün izini taşıyan sanat eserleridir. Yani İslam dininin ortaya çıkışından itibaren günümüze kadar gelen, gelişen ve İslamdan etkilenen tüm sanat dallarıdır. İslam Arabistandan başlayıp, Mısır, Suriye, Mezopotamya, İran, Anadolu, Kuzey Afrika gibi bir çok ülkeye yayılmıştır. Dolayısıyla uğradığı coğrafyaların kültürünü, geleneklerini sanat eserlerine de yansıtmış ve çeşitlilik ortaya çıkmıştır. Bu yazımız da İslamı Sanat dallarından biri olan; tezyini sanatlardan (hat, tezhip, ebru, minyatür, çini, cilt ve kati) sizlere bahsedeceğiz İnşaAllah.
1. Hat Sanatı
Kaligrafi olarak bilindiği gibi Osmanlıca da hüsn-i hat olarak geçer. Arapça kökenli bu kelimenin anlamı; çizgi demektir. Yani Arapça harflerle güzel yazı yazma sanatıdır. Hat sanatını icra edene hattat denilmektedir. Hat sanatı bir kaç türden meydana gelmektedir. Bunlar; muhakkak, nesih, rika, reyhani, sülüs ve tevkidir. Ülkemizde çok sayıda hat sanatı örneklerine rastlanmaktadır. Bilhassa Osmanlı Devleti dönemin de eşsiz örnekler görülmektedir. Görselde yer alan hat Topkapı Saray nın, Saltanat Kapısı ve Bâb-ı Hümâyûn olarak geçen kapısın da yer almaktadır. Fatih Sultan Mehmed tarafından 1478 tarihinde yaptırılan kapının üst kısmında, ön ve arka her iki tarafta da Besmele-i Şerif ve Hicr Suresi 45-46-47-48. ayetleri yer almaktadır. Hemen alt kısmın da ise Ali b. Yahya es-Sufinin imzasını taşıyan bir kitabe yer almaktadır. Kitabe de günümüz türkçesiyle şu ifade yer almaktadır: Allahın inayeti ve izniyle, iki kıtanın Sultanı ve iki denizin Hakanı, bu dünyada ve ahirette Allahın gölgesi, Doğuda ve Batıda Allahın gözdesi, karaların ve denizlerin hükümdarı, Kostantinopolis Kalesinin fatihi, Sultan Mehmed Han oğlu Sultan Murad Han oğlu Sultan Mehmed Han, Allah mülkünü ebedi kılsın ve makamını feleğin en parlak yıldızlarının üstüne çıkarsın, Ebul-Feth Sultan Mehmed Hanın emriyle, 883 yılının mübarek Ramazan ayında bu mübarek kalenin temeli atılmış ve sulh ve sükûneti güçlendirmek için yapısı gayet sağlam olarak birleştirilmiştir
2. Tezhip Sanatı
Tezhip; Arapça zeheb (altın) kelimesinden gelmektedir. Altınlamak yani altın ile süsleme sanatı. Kısacası İslami yazılı eserleri süslemek. Tezhip sanatını icra eden erkeklere müzehhip, kadınlara ise müzehhibe denilir. Türkler de Karaman ve Germiyan Beyleri, Akkoyunlu, Karakoyunlu ve Osmanlı dönemlerinde tezhip sanatı eserleri verilmiştir. Osmanlı Dönemi Baba Nakkaş üslubu olarak tanınır. Döneme adını veren Baba Nakkaş ise Şeyh Muhammed Bayeziddir.
3. Ebru Sanatı
Ebru Sanatı; Osmanlı Döneminde ortaya çıkan, özel bir karışım su üzerine yine özel bir teknikle boyalarla şekil verilmesi ve bu şeklin kağıda geçirilmesidir. Renklerin su üzerinde ki ahenkli dansıdır. Adını,Farsça bulut anlamına gelen ebri kelimesinden almaktadır. Bu sanatın bilinen en ünlü sanatçısı ve paylaşacağımız eserin sahibi; Ayasofya Cami Hatibi, Hatib Mehmet Efendidir.
4. Minyatür Sanatı
Çok ince işlenmiş ve küçük boyutlu resimlere ve bu tür resim sanatına verilen addır. Minyatür adını Latince kırmızı renk veren minimum kurşun oksitten almaktadır. Türkler de nakış olarak geçtiği için minyatür sanatçıları nakkaş olarak da bilinmektedir. Osmanlı Dönemi verilen eserlerde; saray hayatı, padişah portreleri ve tarihi olayları görmekteyiz. Kanuni Sultan Süleymanın Şeyh Abdullatifi kabulünü anlatan minyatür de bunlara örnektir. Minyatürler bu yönüyle belge niteliği de taşımaktadır.
5. Çini Sanatı
Kap-kacak, vazo, sürahi, tabak vb. gibi eşyaların üzerine işlenen motif ve renklendirme sanatıdır. Seramik sanatı olarakta bilinir. Tarihte Karahanlılar, Anadolu Selçuklu, Büyük Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde eserlerine rastlanmaktadır. İznik Yeşil Cami, Bursa Yeşil Cami, Bursa Muradiye Cami, Edirne Muradiye Cami, Edirne Şah Melek Paşa Cami, Çinili Köşk, İstanbulda Yavuz Sultan Selim Cami ve Türbesi, Haseki Medresesi, İstanbul Mahmut Paşa Türbesi, Osmanlı Devletinin çinicilikte verdiği ilk örnekleridir.
6. Kalem İşi Saatı
Kalem işi; mimaride, duvarlarda, kubbelerde, tavanlarda, ahşap, taş ve bez gibi malzemeler üzerine renkli boyalar ve altın varak kullanılarak yapılan süsleme sanatıdır. Bu sanatı icra edenlere ise kalemkar denilmektedir. Yine bu sanatın eserlerine de sıklıkla Osmanlı da rastlanılmaktadır. Bursa, İznik, Edirne de sıva üstü kalem işi eserlerine rastlanıldığı gibi 16. yüzyıl Mimar Sinan eserlerin de ahşap üzeri kalem işi eserlerine rastlanılmaktadır.
7. Cilt Sanatı
Kitap, mecmua ve albümlerin yapraklarını korumak ve dağılmasını önlemek için yapılan kaba; cilt denilmektedir. Bu işi yapan kişilere ise mücellit denilmektedir. En eski cilt örnekleri 4. yüzyıla ait papirus üzerine yapılan kaplamalardır. Türkler de ise Uygurlar Döneminde başlamaktadır.
8. Kat'i Sanatı
Kati Sanatı; kağıt ve deriden oyma ve kesme yöntemleriyle yapılan süsleme sanatıdır. İran kökenli olduğu da söylenilen bu sanatın yaklaşık 500 yıllık geçmişe sahip olduğu bilinmektedir. Osmanlı Devleti 16. yüzyıl da bu sanat ile tanışmış olup en güzel eserlerini de Kanuni Döneminde vermiştir.
Kaynaklar: https://www.yek.gov.tr/, Klasik Türk Sanatları Vakfı, https://tr.wikipedia.org
Suffagah.com
İslami Sanatlar; İslam coğrafyasında üretilen, İslam kültürünün izini taşıyan sanat eserleridir. Yani İslam dininin ortaya çıkışından itibaren günümüze kadar gelen, gelişen ve İslamdan etkilenen tüm sanat dallarıdır. İslam Arabistandan başlayıp, Mısır, Suriye, Mezopotamya, İran, Anadolu, Kuzey Afrika gibi bir çok ülkeye yayılmıştır. Dolayısıyla uğradığı coğrafyaların kültürünü, geleneklerini sanat eserlerine de yansıtmış ve çeşitlilik ortaya çıkmıştır. Bu yazımız da İslamı Sanat dallarından biri olan; tezyini sanatlardan (hat, tezhip, ebru, minyatür, çini, cilt ve kati) sizlere bahsedeceğiz İnşaAllah.
1. Hat Sanatı
Kaligrafi olarak bilindiği gibi Osmanlıca da hüsn-i hat olarak geçer. Arapça kökenli bu kelimenin anlamı; çizgi demektir. Yani Arapça harflerle güzel yazı yazma sanatıdır. Hat sanatını icra edene hattat denilmektedir. Hat sanatı bir kaç türden meydana gelmektedir. Bunlar; muhakkak, nesih, rika, reyhani, sülüs ve tevkidir. Ülkemizde çok sayıda hat sanatı örneklerine rastlanmaktadır. Bilhassa Osmanlı Devleti dönemin de eşsiz örnekler görülmektedir. Görselde yer alan hat Topkapı Saray nın, Saltanat Kapısı ve Bâb-ı Hümâyûn olarak geçen kapısın da yer almaktadır. Fatih Sultan Mehmed tarafından 1478 tarihinde yaptırılan kapının üst kısmında, ön ve arka her iki tarafta da Besmele-i Şerif ve Hicr Suresi 45-46-47-48. ayetleri yer almaktadır. Hemen alt kısmın da ise Ali b. Yahya es-Sufinin imzasını taşıyan bir kitabe yer almaktadır. Kitabe de günümüz türkçesiyle şu ifade yer almaktadır: Allahın inayeti ve izniyle, iki kıtanın Sultanı ve iki denizin Hakanı, bu dünyada ve ahirette Allahın gölgesi, Doğuda ve Batıda Allahın gözdesi, karaların ve denizlerin hükümdarı, Kostantinopolis Kalesinin fatihi, Sultan Mehmed Han oğlu Sultan Murad Han oğlu Sultan Mehmed Han, Allah mülkünü ebedi kılsın ve makamını feleğin en parlak yıldızlarının üstüne çıkarsın, Ebul-Feth Sultan Mehmed Hanın emriyle, 883 yılının mübarek Ramazan ayında bu mübarek kalenin temeli atılmış ve sulh ve sükûneti güçlendirmek için yapısı gayet sağlam olarak birleştirilmiştir
2. Tezhip Sanatı
Tezhip; Arapça zeheb (altın) kelimesinden gelmektedir. Altınlamak yani altın ile süsleme sanatı. Kısacası İslami yazılı eserleri süslemek. Tezhip sanatını icra eden erkeklere müzehhip, kadınlara ise müzehhibe denilir. Türkler de Karaman ve Germiyan Beyleri, Akkoyunlu, Karakoyunlu ve Osmanlı dönemlerinde tezhip sanatı eserleri verilmiştir. Osmanlı Dönemi Baba Nakkaş üslubu olarak tanınır. Döneme adını veren Baba Nakkaş ise Şeyh Muhammed Bayeziddir.
3. Ebru Sanatı
Ebru Sanatı; Osmanlı Döneminde ortaya çıkan, özel bir karışım su üzerine yine özel bir teknikle boyalarla şekil verilmesi ve bu şeklin kağıda geçirilmesidir. Renklerin su üzerinde ki ahenkli dansıdır. Adını,Farsça bulut anlamına gelen ebri kelimesinden almaktadır. Bu sanatın bilinen en ünlü sanatçısı ve paylaşacağımız eserin sahibi; Ayasofya Cami Hatibi, Hatib Mehmet Efendidir.
4. Minyatür Sanatı
Çok ince işlenmiş ve küçük boyutlu resimlere ve bu tür resim sanatına verilen addır. Minyatür adını Latince kırmızı renk veren minimum kurşun oksitten almaktadır. Türkler de nakış olarak geçtiği için minyatür sanatçıları nakkaş olarak da bilinmektedir. Osmanlı Dönemi verilen eserlerde; saray hayatı, padişah portreleri ve tarihi olayları görmekteyiz. Kanuni Sultan Süleymanın Şeyh Abdullatifi kabulünü anlatan minyatür de bunlara örnektir. Minyatürler bu yönüyle belge niteliği de taşımaktadır.
5. Çini Sanatı
Kap-kacak, vazo, sürahi, tabak vb. gibi eşyaların üzerine işlenen motif ve renklendirme sanatıdır. Seramik sanatı olarakta bilinir. Tarihte Karahanlılar, Anadolu Selçuklu, Büyük Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde eserlerine rastlanmaktadır. İznik Yeşil Cami, Bursa Yeşil Cami, Bursa Muradiye Cami, Edirne Muradiye Cami, Edirne Şah Melek Paşa Cami, Çinili Köşk, İstanbulda Yavuz Sultan Selim Cami ve Türbesi, Haseki Medresesi, İstanbul Mahmut Paşa Türbesi, Osmanlı Devletinin çinicilikte verdiği ilk örnekleridir.
6. Kalem İşi Saatı
Kalem işi; mimaride, duvarlarda, kubbelerde, tavanlarda, ahşap, taş ve bez gibi malzemeler üzerine renkli boyalar ve altın varak kullanılarak yapılan süsleme sanatıdır. Bu sanatı icra edenlere ise kalemkar denilmektedir. Yine bu sanatın eserlerine de sıklıkla Osmanlı da rastlanılmaktadır. Bursa, İznik, Edirne de sıva üstü kalem işi eserlerine rastlanıldığı gibi 16. yüzyıl Mimar Sinan eserlerin de ahşap üzeri kalem işi eserlerine rastlanılmaktadır.
7. Cilt Sanatı
Kitap, mecmua ve albümlerin yapraklarını korumak ve dağılmasını önlemek için yapılan kaba; cilt denilmektedir. Bu işi yapan kişilere ise mücellit denilmektedir. En eski cilt örnekleri 4. yüzyıla ait papirus üzerine yapılan kaplamalardır. Türkler de ise Uygurlar Döneminde başlamaktadır.
8. Kat'i Sanatı
Kati Sanatı; kağıt ve deriden oyma ve kesme yöntemleriyle yapılan süsleme sanatıdır. İran kökenli olduğu da söylenilen bu sanatın yaklaşık 500 yıllık geçmişe sahip olduğu bilinmektedir. Osmanlı Devleti 16. yüzyıl da bu sanat ile tanışmış olup en güzel eserlerini de Kanuni Döneminde vermiştir.
Kaynaklar: https://www.yek.gov.tr/, Klasik Türk Sanatları Vakfı, https://tr.wikipedia.org
Suffagah.com
