Rivayet Tefsiri
Buna me´sur veya nakli tefsirde denilir. Selefden nakledilmiş eserlere dayanan tefsirdir. Diger bir deyimle, rivayet tefsiri, bazi ayetleri beyan ve tasil etmek icin, bizzat yine Kur´andaki başka yetlerle, Hz. Peygamberin, sahabenin sözleriyle aciklanişi şekline denir.
Hatta bazilari buna tabiunun sözlerini de ilave ederler. Rivayet tefsiri bidayette rivayet tarikiyle başlamiş, Hz. Peygamberden sahabeye, onlardan tabiilere intikal etmiştir. Artik tedvin devri başladiktan sonra rivayetler eserlerde toplanmaya başlamişti. Ali b. Ebu Talha, Ebu Ravk ve İbn Cureyc tefsirleri gibi.
Hazreti Peygamberden veya sahabeden nakledilen tefsir rivayetleri fevkalade bir usulle zabtedilmiştir. Gerek rivayet edilenlere ve gerekse rivayet eenlere ait olmak üzere bir takim usullere, kaidelere ittiba eilmiştir. Hazifada olan malumat satirlara intikal ettirilmiş, bunlarin nakillerinden de bazi esaslar va´z edilmiştir. Hadis usulu bunlari gayet güzel aciklamaktadir. Rivayet tefsirlerinde mufessirin rolü de mühimdir. Tefsir bir ayxna gibidir. Mufessirin ve cemiyetin durumunu aynen aksettirir.
Yukarida rivayet tefsirini tarif ederken, Kur´anin Kur´an ile tefsiri veya Peygamber sunneti ile izahi veyahutta sahabeye mevkuf sunnetle yapildigini hatta buna tabiilerinde ilave edilebilecegi kanaatinda olanlar bulundugunu söylemiştik. Şüp yok ki Kur´anin, Kur´anla tefsirinde veya saglam olan Peygamber sunnetinde bir ihtilaf bahis konusu olamaz. Fakat burada gerek Peygamber ve gerekse sahabe ve tabiilere isnad edilen sözler bulundugunu unutmamak gerekir. İşte bu yönlerden nakli tefsirin za´f noktalari ortaya cikar.
Bu za´f noktalarini genel olarak üc noktada toplayabiliriz.
1.Tefsirde uydurma haberlerin coklugu, 2.İsrailiyatin girişi, 3.İsnadlarin hazfi. 1ci ve 3cü maddeler hadisin konusu icine girdiginden, biz sadece İsrailiyat üzerinde duracagiz.
Rivayet tefsirindeki bu za´f´dan dolayi, tefsir daha ilk günlerden itibaren karişiklik arzetmeye başlamiş, bazi ciddi ilim adamlarinin tefsire karşi olan itimadi sarsilmişti. Mesela, Ahmed b. Hanbel (Ö. 241/855) “tefsir melahim ve megazi gibi üc şeyin asli yoktur”demişti.* Tefsire dair binlerle haber toplayan ve Misirdaki Ali b. Ebu Talha (Ö. 143/760)´nin tefsir nushasini medheden bu zat neden dolayi tefsire itimad etmemiştir?. Öyle zannediyorum ki Ahmed b. Hanbelin bu sözünde zihinler icin ikaz ve tenbih vardir. Tefsire ait haberlerde sahih olamayanlarin sahihlere nisbetle cok olduguna ve gelen bu haberlerin sened ve metinlerindeki zayifliga işaret etmek istemiştir. Yoksa onun maksadi sahih tefsir rivayetlerini nefyetme degildir.(Fecru´l-İslam, s. 199.)
Rivayet tefsirlerine ait örnekler, hadis mecmualarinin, Kitabu´t-Tefsir sahifelerinde bol miktarda mevcuddur.(Rivayet tefsirine örnekler icin bkz. Menahilu´l-İrfan, I. 480-482 ; et-Tefsir ve´l-Mufessirun, I. 152.)
En meşhur rivayet tefsirlerinin bir kacini aşagida zikredelim.
1.Muhammed b. Cerir et-Taberi, Cami´u´l-Beyan an Te´vili´l-Kur´an.
2.Ebu´Leys es-Semerkandi, Tefsiru´l-Kur´ani´l-Azim.
3.Ebu İshak es-Salebi, el-Keşf ve´l-Beyan an Tefsiri´l-Kur´an.
4.Ebu Muhammed el-Huseyn el-Begavi, Maalimu´t-Tenzil.
5.İbn Atiyye el-Endelusi, el-Muharreru´l-Veciz fi tefsiri´l-Kitabi´l-Aziz.
6.İbn Kesir, Tefsiru´l-Kur´ani´l-Azim.
7.Abdurrahman es-Saalibi, el-Cevahiru´l-Hisan fi Tefsiri´l-Kur´an.
8.Celaluddin es-Suyuti, el-Durru´l-Mensur fi Tefsiri´l-Me´sur.
9.Muhammed Cemaluddin el-Kasimi, Tefsiru´l-Kasimi, Mehasinu´t-Te´vil.
(Tefsir Usulu, Sf. 228-230/Prof. Dr. İsmail Cerrahoglu)
Buna me´sur veya nakli tefsirde denilir. Selefden nakledilmiş eserlere dayanan tefsirdir. Diger bir deyimle, rivayet tefsiri, bazi ayetleri beyan ve tasil etmek icin, bizzat yine Kur´andaki başka yetlerle, Hz. Peygamberin, sahabenin sözleriyle aciklanişi şekline denir.
Hatta bazilari buna tabiunun sözlerini de ilave ederler. Rivayet tefsiri bidayette rivayet tarikiyle başlamiş, Hz. Peygamberden sahabeye, onlardan tabiilere intikal etmiştir. Artik tedvin devri başladiktan sonra rivayetler eserlerde toplanmaya başlamişti. Ali b. Ebu Talha, Ebu Ravk ve İbn Cureyc tefsirleri gibi.
Hazreti Peygamberden veya sahabeden nakledilen tefsir rivayetleri fevkalade bir usulle zabtedilmiştir. Gerek rivayet edilenlere ve gerekse rivayet eenlere ait olmak üzere bir takim usullere, kaidelere ittiba eilmiştir. Hazifada olan malumat satirlara intikal ettirilmiş, bunlarin nakillerinden de bazi esaslar va´z edilmiştir. Hadis usulu bunlari gayet güzel aciklamaktadir. Rivayet tefsirlerinde mufessirin rolü de mühimdir. Tefsir bir ayxna gibidir. Mufessirin ve cemiyetin durumunu aynen aksettirir.
Yukarida rivayet tefsirini tarif ederken, Kur´anin Kur´an ile tefsiri veya Peygamber sunneti ile izahi veyahutta sahabeye mevkuf sunnetle yapildigini hatta buna tabiilerinde ilave edilebilecegi kanaatinda olanlar bulundugunu söylemiştik. Şüp yok ki Kur´anin, Kur´anla tefsirinde veya saglam olan Peygamber sunnetinde bir ihtilaf bahis konusu olamaz. Fakat burada gerek Peygamber ve gerekse sahabe ve tabiilere isnad edilen sözler bulundugunu unutmamak gerekir. İşte bu yönlerden nakli tefsirin za´f noktalari ortaya cikar.
Bu za´f noktalarini genel olarak üc noktada toplayabiliriz.
1.Tefsirde uydurma haberlerin coklugu, 2.İsrailiyatin girişi, 3.İsnadlarin hazfi. 1ci ve 3cü maddeler hadisin konusu icine girdiginden, biz sadece İsrailiyat üzerinde duracagiz.
Rivayet tefsirindeki bu za´f´dan dolayi, tefsir daha ilk günlerden itibaren karişiklik arzetmeye başlamiş, bazi ciddi ilim adamlarinin tefsire karşi olan itimadi sarsilmişti. Mesela, Ahmed b. Hanbel (Ö. 241/855) “tefsir melahim ve megazi gibi üc şeyin asli yoktur”demişti.* Tefsire dair binlerle haber toplayan ve Misirdaki Ali b. Ebu Talha (Ö. 143/760)´nin tefsir nushasini medheden bu zat neden dolayi tefsire itimad etmemiştir?. Öyle zannediyorum ki Ahmed b. Hanbelin bu sözünde zihinler icin ikaz ve tenbih vardir. Tefsire ait haberlerde sahih olamayanlarin sahihlere nisbetle cok olduguna ve gelen bu haberlerin sened ve metinlerindeki zayifliga işaret etmek istemiştir. Yoksa onun maksadi sahih tefsir rivayetlerini nefyetme degildir.(Fecru´l-İslam, s. 199.)
Rivayet tefsirlerine ait örnekler, hadis mecmualarinin, Kitabu´t-Tefsir sahifelerinde bol miktarda mevcuddur.(Rivayet tefsirine örnekler icin bkz. Menahilu´l-İrfan, I. 480-482 ; et-Tefsir ve´l-Mufessirun, I. 152.)
En meşhur rivayet tefsirlerinin bir kacini aşagida zikredelim.
1.Muhammed b. Cerir et-Taberi, Cami´u´l-Beyan an Te´vili´l-Kur´an.
2.Ebu´Leys es-Semerkandi, Tefsiru´l-Kur´ani´l-Azim.
3.Ebu İshak es-Salebi, el-Keşf ve´l-Beyan an Tefsiri´l-Kur´an.
4.Ebu Muhammed el-Huseyn el-Begavi, Maalimu´t-Tenzil.
5.İbn Atiyye el-Endelusi, el-Muharreru´l-Veciz fi tefsiri´l-Kitabi´l-Aziz.
6.İbn Kesir, Tefsiru´l-Kur´ani´l-Azim.
7.Abdurrahman es-Saalibi, el-Cevahiru´l-Hisan fi Tefsiri´l-Kur´an.
8.Celaluddin es-Suyuti, el-Durru´l-Mensur fi Tefsiri´l-Me´sur.
9.Muhammed Cemaluddin el-Kasimi, Tefsiru´l-Kasimi, Mehasinu´t-Te´vil.
(Tefsir Usulu, Sf. 228-230/Prof. Dr. İsmail Cerrahoglu)
